Zapalenie żołądka daje takie objawy. Nieleczone może być bardzo groźne

16 godziny temu 6

Czym jest zapalenie żołądka?

Zapalenie żołądka to stan, w którym dochodzi do rozwoju stanu zapalnego błony śluzowej żołądka – miękkiej tkanki, która chroni żołądek przed kwasami, enzymami i mikroorganizmami, przenikającymi przez niego każdego dnia. Według ekspertów zapalenie żołądka występuje, gdy układ odpornościowy wykrywa zagrożenie dla tej bariery. Wtedy też układ odpornościowy wywołuje stan zapalny w tkankach, aby pomóc w zwalczaniu infekcji i przyspieszeniu procesu gojenia.

Zapalenie żołądka może pojawić się nagle (postać ostra) lub rozwijać się przez długi czas (postać przewlekła). Choć objawy często są łagodne, w niektórych przypadkach dochodzi do powikłań, takich jak wrzody, krwawienia czy nawet zmiany nowotworowe. Niestety ostre zapalenie żołądka jest bardzo powszechnym stanem i zwykle związane jest z częstymi, krótkotrwałymi infekcjami, spożyciem alkoholu i leków. Rzadziej mamy do czynienia z przewlekłym zapaleniem żołądka, jednak wciąż na całym świecie nawet połowa populacji cierpi na ten stan, związany z szeroko rozpowszechnioną, przewlekłą infekcją bakteryjną Helicobacter pylori (H. pylori).

Zobacz też: Jak działa układ immunologiczny?

Dalszy ciąg artykułu pod materiałem wideo

Zapalenie żołądka — rodzaje

Zwykle mówi się o dwóch rodzajach zapalenia żołądka – ostrym i przewlekłym.

Ostre zapalenie żołądka ma charakter nagły i przejściowy, podobnie jak stany, które je powodują. Z kolei przewlekłe zapalenie żołądka to schorzenie długotrwałe, choć można go nie zauważać przez cały czas (lub w ogóle). Zwykle rozwija się stopniowo, w wyniku innej choroby przewlekłej.

Należy jednak dodać, że oprócz postaci ostrej i przewlekłej, zapalenie żołądka można podzielić na rodzaje w zależności od tego, jak wpływa na błonę śluzową żołądka.

Nadżerkowe zapalenie żołądka (z ang. Erosive gastritis) – czynnik powodujący stan zapalny błony śluzowej żołądka niszczy błonę śluzową żołądka, pozostawiając rany (wrzody). Często jest to substancja chemiczna, taka jak kwas, żółć, alkohol lub leki.
Nienadżerkowe zapalenie żołądka (z ang. Nonerosive gastritis) – ta postać zapalenia żołądka nie pozostawia po sobie owrzodzeń, ale może powodować podrażnienie, takie jak zaczerwienienie błony śluzowej żołądka. Należy jednak dodać, że specyficzna postać nienadżerkowego zapalenia żołądka, czyli zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka, może powodować reakcję alergiczną w postaci ścieńczenia lub zaniku błony śluzowej żołądka (atrofii), co może prowadzić do problemów trawiennych.

Co więcej, można również rozróżnić zapalenie żołądka na podstawie jego przyczyn. Można więc mówić o:

alkoholowym zapaleniu żołądka – powstaje wskutek drażniącego działania alkoholu na błonę śluzową żołądka;
autoimmunologicznym zapaleniu żołądka – powstaje, gdy układ odpornościowy atakuje komórki błony śluzowej żołądka, zwłaszcza komórki okładzinowe (komórki odpowiedzialne za utrzymanie kwaśnego odczynu soku żołądkowego i wydzielanie czynnika Castla, niezbędnego do prawidłowego wchłaniania witaminy B12);
lekowym zapaleniu żołądka – powodowane przez przyjmowanie leków drażniących żołądek, głównie NLPZ (np. ibuprofen, aspiryna);
infekcyjnym zapaleniu żołądka – wywołane przez drobnoustroje (najczęściej bakterię Helicobacter pylori);
stresowym zapaleniu żołądka – występuje w wyniku ciężkiego stresu fizycznego (np. sepsa, urazy, operacje, oparzenia).

Przyczyny zapalenia żołądka

Jak już wspomniano zapalenie żołądka to stan zapalny błony śluzowej żołądka – bariery wyściełanej śluzem, która chroni ścianę żołądka. Osłabienie lub uszkodzenie bariery umożliwia sokom trawiennym niszcze nie i wywołanie stanu zapalnego błony śluzowej żołądka. Chociaż objawy w takich przypadkach, o ile takie występują, są spowodowane stanem zapalnym, to pierwotnym winowajcą jest coś innego – coś, co zagraża wyściółce żołądka.

Przyczyny zapalenia żołądka — infekcje

Przyjmuje się, że najczęstszą przyczyną zapalenia żołądka (zwłaszcza ostrego zapalenia żołądka) są infekcje. Zdaniem ekspertów infekcje bakteryjne i wirusowe związane z grypą żołądkową mogą powodować krótkotrwałą reakcję, która zazwyczaj ustępuje samoistnie. Najbardziej powszechna, przewlekła infekcja bakteryjna to zakażenie bakterią H. pylori, która może powodować przewlekłe zapalenie żołądka. Rzadziej zapalenie żołądka może wynikać z infekcji pasożytniczych i grzybiczych.

Przyczyny zapalenia żołądka — leki i inne substancje

Zapalenie żołądka może być również wynikiem działania alkoholu lub niektórych leków. Substancje te mogą bowiem powodować ostre lub przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka, w zależności od ich ilości i częstotliwości stosowania. Przyjmuje się, że mogą one powodować chemiczną erozję wyściółki żołądka (nadżerkowe zapalenie żołądka). Co więcej, nadużywanie NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych), takich jak aspiryna i ibuprofen, jest jedną z najczęstszych przyczyn ostrego zapalenia żołądka. Niektóre narkotyki, takie jak kokaina, również mogą je powodować.

Przyczyny zapalenia żołądka — choroby autoimmunologiczne

Czasem za zapalenie żołądka odpowiedzialne są rozwijające się choroby autoimmunologiczne. W przypadku choroby autoimmunologicznej układ odpornościowy omyłkowo atakuje własne komórki organizmu, wywołując stan zapalny. Przyjmuje się, że przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie żołądka może wystąpić samoistnie. Rzadziej zdarza się, że zapalenie żołądka jest skutkiem ubocznym innej choroby autoimmunologicznej.

Przyczyny zapalenia żołądka — ograniczone ukrwienie

W przypadku ostrego zapalenia żołądka powodem może być także poważny zabieg chirurgiczny, uraz lub ciężka choroba. Dzieje się tak, ponieważ silny stres fizjologiczny powoduje, że organizm wstrzymuje dopływ krwi do układu pokarmowego, aby skierować ją do ważniejszych narządów. To z kolei osłabia mechanizmy obronne wyściółki żołądka, czyniąc ją bardziej podatną na działanie substancji chemicznych.

Inne przyczyny zapalenia żołądka

Inne przyczyny zapalenia żołądka to:

starszy wiek – osoby starsze są obarczone zwiększonym ryzykiem zapalenia żołądka, ponieważ błona śluzowa żołądka z wiekiem staje się cieńsza. Osoby starsze również są bardziej narażone na zakażenie bakterią H. pylori lub rozwojem chorób autoimmunologicznych niż osoby młodsze;
leczenie raka – chemioterapia lub radioterapia mogą zwiększać ryzyko zapalenia błony śluzowej żołądka;
palenie papierosów – palenie jest częstą przyczyną zapalenia żołądka i zwiększa również ryzyko rozwoju raka żołądka;
inne choroby i schorzenia – zapalenie żołądka może być związane z innymi schorzeniami, takimi jak HIV/AIDS, choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia i sarkoidoza.

Jakie są objawy zapalenia żołądka?

Należy podkreślić, że czasem zapalanie żołądka może nie dawać żadnych zauważalnych objawów. Jeśli jednak objawy występują, może to oznaczać, że stan zapalny jest poważniejszy lub trwa od dłuższego czasu.

Zdaniem ekspertów objawy zapalanie żołądka mogą pojawić się, gdy wyściółka żołądka jest na tyle zużyta, że nie jest w stanie bronić się przed własnymi kwasami i enzymami. Kwasy mogą powodować niestrawność lub wrzody żołądka, które mogą boleć i krwawić. To właśnie ból jest najczęstszym objawem zapalenia żołądka i będzie odczuwalny gdzieś w górnej części brzucha. Chory zwykle jednak nie jest w stanie określić dokładnie jego miejsca. Dopiero w przypadku wrzodów można dokładniej określić źródło bólu, który może mieć charakter piekący lub gryzący i może zmniejszyć się po jedzeniu.

Inne objawy zapalenia żołądka mogą obejmować:

utratę apetytu lub uczucie pełności wkrótce po jedzeniu;
wzdęcia;
mdłości i/lub wymioty.

W przypadku krwawiącego wrzodu można także zauważyć:

czarną krew w stolcu (smoliste stolce);
czarną krew w wymiocinach (wymioty fusami z kawy).

Zobacz też: 11 nieoczywistych oznak ukrytego stanu zapalnego w twoim ciele. Tak się maskuje

Zapalenie żołądka – kiedy zgłosić się do lekarza?

Zapalenie żołądka może dawać objawy, takie jak niestrawność, która jest przypadłością pojawiającą się w pewnym momencie życia u prawie każdej osoby. Niestrawność zwykle stosunkowo szybko znika i nie wymaga leczenia. Eksperci apelują jednak, aby skonsultować się z lekarzem, jeśli niestrawność lub inne objawy zapalenia błony śluzowej żołądka utrzymują się przez tydzień lub dłużej.

Natychmiast należy zwrócić się o pomoc lekarską, jeśli występuje silny ból lub wymioty uniemożliwiające utrzymanie pokarmu. Należy również natychmiast zwrócić się o pomoc lekarską, jeśli odczuwa się zawroty głowy. W przypadku wymiotowania krwią, obecnością krwi w stolcu lub czarnych stolcach, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem w celu ustalenia przyczyny. Należy także poinformować lekarza, jeśli dolegliwości żołądkowe występują po zażyciu leków, zwłaszcza aspiryny lub innych leków przeciwbólowych.

Jak diagnozuje się zapalenie żołądka?

Jeśli chodzi o diagnozowanie zapalenia żołądka, to zaczyna się ono od pytań o objawy i historię choroby, a także badania fizykalnego. Na podstawie odpowiedzi oraz wyniku badania lekarz może podejrzewać zapalenie żołądka, ale bez wykonania dodatkowych badań nie będzie miał pewności, czy stan ten faktycznie występuje.

Chodzi o wykonanie specjalistycznych testów na obecność bakterii H. pylori. Lekarz może więc zalecić badania, takie jak:

badanie kału – od pacjenta pobierana jest próbka kału, która następnie zostaje poddana analizie. Może to wykluczyć zakażenie bakterią H. pylori lub obecność krwi w stolcu (krew może wskazywać na krwawienie z żołądka);
test oddechowy – w celu wykonania tego badania pacjent wypija małą szklankę przejrzystego, bezsmakowego płynu zawierającego węgiel aktywowany. Bakterie H. pylori rozkładają płyn testowy w żołądku, a następnie pacjent dmucha do woreczka, który zostaje szczelnie zamknięty. Jeśli pacjent jest zakażony bakterią H. pylori, próbka oddechu będzie zawierała węgiel aktywowany.

Rodzaj badania zależy jednak od sytuacji i stanu pacjenta.

Lekarz może również zlecić wykonanie tzw. endoskopii – badanie układu pokarmowego za pomocą długiej, cienkiej rurki z małą kamerą, zwanej endoskopem. Endoskop przechodzi przez gardło, do przełyku, żołądka i jelita cienkiego. Za pomocą endoskopu lekarz szuka oznak stanu zapalnego.

W zależności od wieku pacjenta i historii choroby, lekarz może zalecić to badanie jako pierwsze zamiast badania na obecność bakterii H. pylori. W przypadku wykrycia podejrzanego obszaru lekarz może pobrać małe próbki tkanki, tzw. biopsję, do badań laboratoryjnych. Biopsja może również wykryć obecność bakterii H. pylori w błonie śluzowej żołądka. Zazwyczaj lekarz rozpozna zapalenie żołądka wizualnie, jeszcze zanim biopsja je potwierdzi.

Innym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce zapalenia żołądka jest badanie obrazowe, takie jak seria zdjęć rentgenowskich górnego odcinka przewodu pokarmowego. Zdjęcia te pozwalają na uzyskanie obrazów przełyku, żołądka i jelita cienkiego w celu wykrycia wszelkich nieprawidłowości. W takich przypadkach może być jednak konieczne połknięcie białego, metalicznego płynu zawierającego bar. Płyn ten powleka przewód pokarmowy i sprawia, że wrzód jest bardziej widoczny (tzw. połknięcie siarczku baru celem wytworzenia kontrastu).

W przypadku podejrzenia zapalenia żołądka lekarz może też skierować pacjenta na badanie krwi. Ma to na celu sprawdzenie innych przyczyn objawów zapalenia żołądka lub oznak powikłań.

Zobacz też: Test oddechowy wykryje raka

Jak leczyć zapalenie żołądka?

Czasem leczenie samego zapalenia żołądka nie jest konieczne, gdyż np. ostre zapalenie żołądka mija po ustąpieniu przyczyny. W przypadku infekcji układ odpornościowy zwykle szybko ją zwalczy, a stan zapalny ustąpi. Jeśli zapalenia żołądka wynika z krótkotrwałego przedawkowania alkoholu lub leków, wyściółka żołądka szybko się zregeneruje. Jeśli przepływ krwi do żołądka był tymczasowo zmniejszony, ale został przywrócony, wyściółka żołądka również rozpocznie proces gojenia.

Niestety nie zawsze tak to wygląda. Przewlekłe zapalenie żołądka nie ustępuje samoistnie. Na szczęście leczenie może skutecznie pomóc pacjentowi wrócić do zdrowia. Z racji, że przewlekłe zapalenie żołądka jest powiązane z inną przewlekłą chorobą, to część z tych schorzeń można wyleczyć za pomocą określonych metod. Inne schorzenia są nieuleczalne, ale długotrwałe leczenie może zmniejszyć wywoływany przez nie stan zapalny. Należy również pamiętać, że przewlekłe zapalenie żołądka może spowodować głębsze uszkodzenia tkanek, przez co ich gojenie może trwać dłużej.

Ogólnie lekarze rutynowo leczą zapalenie żołądka spowodowane zakażeniem H. pylori antybiotykami w celu zniszczenia bakterii. Jednakże oprócz antybiotyków, w leczeniu zapalenia żołądka stosuje się kilka innych rodzajów leków.

Leczenie zapalenia żołądka — inhibitory pompy protonowej

Inhibitory pompy protonowej, to leki, które działają poprzez blokowanie komórek wytwarzających kwas żołądkowy. Do popularnych inhibitorów pompy protonowej należą omeprazol, lanzoprazol oraz ezomeprazol. Należy jednak zauważyć, że długotrwałe stosowanie inhibitorów pompy protonowej, zwłaszcza w dużych dawkach, może prowadzić do zwiększonego ryzyka złamań kręgosłupa, biodra i nadgarstka. Co więcej, środki te przyjmowane w dłuższej perspektywie mogą również prowadzić do zwiększonego ryzyka niewydolności nerek, demencji i niedoborów składników odżywczych. Dlatego też przed rozpoczęciem ich przyjmowania należy skonsultować się z lekarzem, aby opracować odpowiedni plan leczenia.

Leczenie zapalenia żołądka — leki zmniejszające produkcję kwasu żołądkowego

Blokery kwasu żołądkowego zmniejszają ilość kwasu wydzielanego do przewodu pokarmowego. Zmniejszenie ilości kwasu żołądkowego łagodzi ból związany z zapaleniem żołądka i przyspiesza gojenie. Tego rodzaju leki można kupić na receptę lub bez recepty. Jednym z przykładów takich leków jest famotydyna.

Leczenie zapalenia żołądka — leki zobojętniające kwas żołądkowy

Lekarz może również zalecić stosowanie leków zobojętniających kwas żołądkowy w celu szybkiej ulgi w bólu związanym z zapaleniem żołądka. Leki te mogą neutralizować kwas żołądkowy. Chociaż pomagają w natychmiastowym złagodzeniu objawów, to zazwyczaj nie są stosowane jako podstawowe metody leczenia zapalenia żołądka.

Działania niepożądane leków zobojętniających kwas żołądkowy mogą obejmować zaparcia lub biegunkę, w zależności od głównych składników, dlatego należy skonsultować się z lekarzem, jeśli wystąpi którykolwiek z tych skutków ubocznych. Przyjmuje się, że inhibitory pompy protonowej i blokery kwasu żołądkowego są skuteczniejsze i powodują mniej działań niepożądanych.

Leczenie zapalenia żołądka — probiotyki

Warto wspomnieć, że badania opublikowane w 2016 r. na łamach naukowego czasopisma "Experimental and Therapeutic Medicine" wykazały, że probiotyki pomagają w uzupełnianiu flory bakteryjnej przewodu pokarmowego i leczeniu wrzodów żołądka. Nie ma jednak dowodów na to, że mają one jakikolwiek wpływ na wydzielanie kwasu. Dlatego też nie ma obecnie wytycznych co do stosowania probiotyków w leczeniu wrzodów.

Domowe metody na zapalenie żołądka

Warto wiedzieć, że w przypadku objawów zapalenia żołądka pomocne może być też unikanie alkoholu, który może podrażniać błonę śluzową żołądka oraz rozważenie zmiany leków przeciwbólowych. Osoby, które stosują leki przeciwbólowe, zwiększające ryzyko zapalenia żołądka, powinny zapytać lekarza, czy paracetamol może być dla nich odpowiedni. To ważne, gdyż wspomniany lek rzadziej zaostrza problemy żołądkowe.

Zapalenie żołądka — możliwe powikłania

Przyjmuje się, że zazwyczaj zapalenie żołądka jest przejściowe i niegroźne. Zdarza się jednak, że stan ten może utrzymywać się przez dłuższy czas, co może w końcu zacząć uszkadzać wyściółkę żołądka i tym samym prowadzić do poważnych powikłań.

Powikłania wynikające z nieleczonego zapalenia żołądka mogą więc obejmować:

wrzody trawienne – bolesne rany w błonie śluzowej żołądka mogą powodować krwawienie i bliznowacenie;
niedrożność ujścia żołądka – blizny powstałe w wyniku wrzodów lub długotrwałego stanu zapalnego mogą częściowo lub całkowicie zablokować otwór między żołądkiem a jelitem. Może to utrudniać trawienie i powodować ból, nudności i wymioty;
perforację przewodu pokarmowego – wrzód może z czasem przekształcić się w otwór (perforację) w ścianie żołądka, co z kolei może prowadzić do infekcji jamy brzusznej, zwanej zapaleniem otrzewnej;
niedokrwistość (anemia) – może wynikać z utraty krwi z powodu krwawiących wrzodów lub ciągłego podrażnienia błony śluzowej żołądka. Może być również spowodowana zakażeniem bakterią H. pylori lub autoimmunologicznym zapaleniem żołądka, które uniemożliwiają organizmowi prawidłowe wchłanianie żelaza. Zapalenie błony śluzowej żołądka może również prowadzić do niedokrwistości złośliwej, w której organizm nie jest w stanie wchłonąć wystarczającej ilości witaminy B12;
zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka – warstwa śluzu w wyściółce żołądka może stać się cieńsza i nie będzie działać tak dobrze, jak powinna. Organizm może nie być wtedy w stanie prawidłowo wchłaniać składników odżywczych, takich jak witamina B12, kwas foliowy i żelazo, co może prowadzić do niedoborów składników odżywczych i anemii;
achlorhydrię lub hipochlorhydrię – zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka czasami uniemożliwia żołądkowi produkcję wystarczającej ilości (hipochlorhydria) lub jakiegokolwiek (achlorhydria) kwasu solnego, czyli składnika kwasu żołądkowego. Może to zaburzać trawienie i uniemożliwiać organizmowi wchłanianie wystarczającej ilości składników odżywczych;
metaplazję jelitową żołądka – rzadka choroba, w której przewlekłe zapalenie żołądka prowadzi do zmian w komórkach wyściółki żołądka, zwiększając ryzyko raka żołądka;
raka żołądka – zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka zwiększa ryzyko rozwoju gruczolakoraka żołądka, a także chłoniaka tkanki limfoidalnej błony śluzowej (MALT) i guzów neuroendokrynnych.

Biorąc pod uwagę możliwe powikłania, bardzo ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem w przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów zapalenia żołądka, zwłaszcza jeśli mają one charakter przewlekły.

Jak zapobiegać zapaleniu żołądka?

Jeśli chodzi o zapobieganie zapaleniu żołądka, to będzie to zależało od naszego stanu zdrowia i od tego, czy występują u nas jakiekolwiek schorzenia zwiększające ryzyko wystąpienia zapalenia żołądka. Ponieważ jednak zapalenie żołądka nie zawsze ma jasną przyczynę, zapobieganie mu może być trudne.

Eksperci zalecają, by osoby, które chcą zapobiegać zapaleniu żołądka, podjęły pewne działania. Jakie są szczególnie istotne?

Utrzymywanie dobrych nawyków higienicznych – nawyki, takie jak mycie rąk, mogą pomóc zmniejszyć ryzyko zakażenia bakterią H. pylori.
Dbanie o zdrowie psychiczne – dbanie o siebie i praktyki łagodzące stres mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia zapalenia żołądka wywołanego stresem.
Niejedzenie i niepicie pokarmów, które mogą podrażniać błonę śluzową żołądka – dotyczy to alkoholu, kofeiny i pikantnych potraw. Chociaż nie powodują one zapalenia żołądka, to mogą powodować dyskomfort, jeśli już ma się zapalenie żołądka i spożywa się te pokarmy.

Oprócz tego ważne jest rzucanie palenia (jeśli jest się palaczem) i nieprzyjmowanie leków, takich jak aspiryna i leki przeciwbólowe oraz leki przeciwgorączkowe dostępne bez recepty. Należą do nich NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne).

Zobacz też: Mycie rąk może chronić przed wirusami. Jak robić to skutecznie?

Przeczytaj źródło